Dieta w cukrzycy 1 i 2
Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, charakteryzująca się hiperglikemią - (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynikającą z defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki. Choroba ta jest uwarunkowana genetycznie lub środowiskowo.
Cukrzyca typu 1
Spowodowana jest zniszczeniem komórek beta wysp trzustkowych i występuje w niej skłonność do powstawania kwasicy ketonowej. Zniszczenie komórek beta wysp trzustkowych może być wywołane czynnikami autoimmunologicznymi lub nieznanym. Może wystąpić w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym. Osoby z tym rodzajem cukrzycy są zwykle szczupłe.
Cukrzyca typu 2
Postać występująca z zaburzeniami w wydzielaniu insuliny, niemal zawsze z występującą opornością na działanie insuliny (insulinooporność).
Podawanie insuliny w typie 2 cukrzycy nie jest niezbędne do przeżycia na początku trwania choroby lub przez cały okres jej trwania. Zwykle osoby z tym rodzajem cukrzycy są otyłe – co zwiększa oporność na działanie insuliny.
Inne typy cukrzycy:
- Cukrzyca typu 1
- Cukrzyca typu 2
- Cukrzyca ciężarnych
- Cukrzyca na tle niedostatecznego i wadliwego odżywiania
Czynniki odpowiedzialne za powstawanie choroby:
- Otyłość brzuszna
- Mała aktywność fizyczna
- Ryzyko wystąpienia choroby jest większe wraz z wiekiem
- Nadciśnienie tętnicze
- Zaburzenia lipidowe
- Zbyt wysoki poziom cholesterolu LDL
- Utrzymujący się wysoki poziom trójglicerydów we krwi
Kto jest najbardziej narażony?
- Osoby z utrzymującym się wyższym od normy poziomem glukozy we krwi
- Kobiety, które urodziły dzieci o masie powyżej 4,5 kg lub które przebywały wcześniej cukrzycę ciężarnych
- Osoby w średnim wieku z rodzin, w których cukrzycę wcześniej zdiagnozowano cukrzycę
- Osoby otyłe
- Osoby otyłe z nadciśnieniem tętniczym oraz zaburzeniami lipidowymi
- Osoby cierpiące na nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia lipidowe
Wartości prawidłowe stężenia glukozy we krwi dla zdrowych osób dorosłych
- Na czczo – około 8 – 14 godzin od ostatniego posiłku – 60 – 99 mg/dl
- 1 godzinę po spożyciu posiłku <140 mg/dl
- 2 godziny po posiłku – (70 – 135 mg/dl)
- Glikemia przygodna – oznaczana w próbce pobranej o dowolnej porze dnia < 200 mg/dl
- Wartości wyższe lub niższe niż powyżej wskazują na niedocukrzenie - hipoglikemię lub cukrzycę – hiperglikemię.
Błędy żywieniowe prowadzące do cukrzycy typu 2
- Zbyt energetyczne posiłki
- Spożywanie zbyt dużych ilości cukrów prostych oraz dwucukrów takich jak słodycze, ciastka, cukierki a nawet owoce zawierające fruktozę
- Zbyt duża ilość tłuszczów szczególnie nasyconych w diecie kosztem węglowodanów złożonych
Objawy cukrzycy typu 1 i 2
Cukrzyca typu 1
- Chudnięcie pomimo zwiększonego lub normalnego przyjmowania posiłków
Cukrzyca typu 2
- Osłabienie
- Senność
- Zaburzenia widzenia
- Świąd napletka oraz sromu
- Częste oddawanie moczu
Podstawowe zasady diety w cukrzycy:
- Eliminacja lub prawie całkowite zrezygnowanie ze spożywania cukrów prostych oraz dwucukrów np. sacharozy a także przetworów zawierających dużą ilość cukru
- Leczenie otyłości – poprawa diety oraz zwiększenie aktywności fizycznej
- Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych
- Zwiększenie spożycia chudych mięs oraz chudego mleka
- Zwiększenie udziału w diecie olejów roślinnych – oleju sojowego oraz słonecznikowego
- Zaprzestanie stosowania jakiejkolwiek „diety cud” !!!
Posiłki powinny być:
- Nie zbyt obfite
- Przyjmowane o stałych porach dnia
- W liczbie 5 posiłków w ciągu dnia
- Przygotowywane z zachowaniem odpowiedniej higieny
- Sporządzane ze świeżych produktów nie przechowywanych przez długi czas
- Oleje roślinne – sojowy oraz słonecznikowy
Produkty dozwolone
- Białko jaja
- Chude mięso oraz ryby
- Chude wędliny – szynka ( chuda wieprzowina, polędwica, wędliny wołowe)
- Cukier w bardzo ograniczonych ilościach – głównie rano, aby w ciągu dnia został spalony w wyniku aktywności fizycznej (najlepiej jest jednak dążyć do całkowitego wyeliminowania sacharozy z diety)
- Masło i śmietana w ograniczonych ilościach
- Słodziki (w razie konieczności)
- Produkty o niskim indeksie glikemicznym
Cele diety
- Normalizacja masy ciała
- Unikanie hiperglikemii
- Ograniczenie podaży węglowodanów szybko wchłaniających się
- Zwiększenie ilości wolno się wchłaniających węglowodanów
- Podaż białka racjonalna – 12-20%
- Optymalizacja spożytych pokarmów – pożyteczna przy odchudzaniu
Tłuszcze
- Około 30% w diecie
- Tłuszcze nasycone mniej niż 7% energii
- Tłuszcze roślinne jednonienasycone – (10 – 15% energii)
- Tłuszcze zawierające kwasy tłuszczowe wielonienasycone – 7% energii
Cukry proste
- Spożywanie dużych ilości cukrów może powodować hiperglikemię
- Cukry proste zwiększają poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi oraz są powodem otyłości
Fruktoza – cukier owocowy, sprzyja przybieraniu na wadze
Glukoza – cukier gronowy, mniej słodka od sacharozy
Laktoza – cukier mleczny – zawiera 50% glukozy oraz 50% galaktozy, mniej słodka od sacharozy
Hiperglikemia
Jest to utrzymujący się wysoki poziom glukozy we krwi ponad normę. Do objawów hiperglikemii należą: nadmierne pragnienie, wysychanie w ustach, częstomocz, chudnięcie, nadmierna senność.
W cukrzycy typu 2 hiperglikemia może występować wraz z innymi schorzeniami takimi jak:
- Otyłość brzuszna
- Nadciśnienie tętnicze
- Zwiększenie frakcji LDL
- Zmniejszenie frakcji HDL
- Stłuszczenie wątroby
- Zmiany miażdżycowe
Poziom glukozy we krwi zależy od:
- Pory dnia
- Ilości oraz składu spożywanych posiłków
- Gospodarki hormonalnej organizmu
Dążenie do „wyrównania” poziomu cukru we krwi to także:
- Poprawa kondycji życiowej
- Hamowanie powikłań cukrzycy oraz występowania chorób towarzyszących
- Lepsze wyniki laboratoryjne
- Poprawa odżywienia organizmu poprzez przestrzeganie właściwej, indywidualnie dobranej diety
Produkty wskazane do spożycia:
- Mleko słodkie
- Śmietana
- Jaja
- Chleb biały
- Bułki czerstwe
- Biszkopty, kasza manna, perłowa
- Mięso, ryby gotowane
- Ugotowane płatki owsiane
- Zupy jarzynowe z kaszą, lanymi kluskami
- Owoce gotowane
- Kisiele, budynie
Produkty zabronione do spożycia:
- Potrawy smażone
- Alkohol
- Świeże pieczywo, grube kluski
- Grube kasze
- Rosół mięsny
- Tłuszcz wieprzowy
- Tłuste mięsa
- Ostre wędliny, kapusta, przypraw
- Pokarmy bardzo słodkie typu czekolada, cukierki
Co to są wymienniki węglowodanowe?
- Odpowiednie ilości produktów spożywczych zawierających taką samą ilość węglowodanów – są miedzy sobą wymienialne
- Jeden wymiennik (WW) jest to ilość produktu żywnościowego wyrażona w gramach lub miarach kuchennych, która zawiera 10 g węglowodanów
Przykładowy jadłospis
Śniadanie I
- Płatki owsiane na mleku 2% tłuszczu 250 g
- Chleb graham 50 g
- Pasta z: gotowanej soczewicy 20 g, posiekanej czerwonej papryki 20 g, zagęszczonego przecieru pomidorowego 20 g
- Brzoskwinia 150 g
- Herbata zielona 200 g
Śniadanie II
- Chleb graham 50 g (2 cienkie kromki)
- Margaryna kubkowa 5 g (1 płaska łyżeczka)
- Schab pieczony ze śliwką 40 g (2 plasterki)
- Sałata 16 g (2 liście)
- Marchew surowa (może być starta na tarce) 75 g (1 sztuka)
- Woda mineralna niegazowana 200 – 400 g (1-2 szklanki)
Obiad
- Zupa koperkowa z makaronem 250 g (1 mały talerz)
Drugie danie:
- Ziemniaki gotowane posypane natka pietruszki 225 g (3 średnie)
- Kurczak z rożna 80 g (1 małe udko)
- Surówka z porów 50 g (1/3 talerzyka deserowego) doprawiana olejem słonecznikowym 5 g (1 płaska łyżeczka)
- Buraczki bez dodatku tłuszczu 100 g 1/5 talerza płaskiego
- Kompot z jabłek bez cukru 200 g (1 szklanka)
Podwieczorek
- Galaretka owocowa z dodatkiem świeżych lub mrożonych owoców 250 g (1 szklanka)
- Woda mineralna niegazowana 200 g (1 szklanka)
Kolacja
- Seler zapiekany 150 g (1 duży)z serem białym chudym 20 g (2 łyżki)
- Sałata masłowa 60 g (niepełny talerzyk) doprawiana oliwą z oliwek 5 g (1 płaska łyżeczka) i sokiem z limonki
- Jogurt naturalny 170 g ( ½ dużego opakowania)z dodatkiem świeżej lub suszonej mięty
- Herbata ziołowa 200 g (1 szklanka)
