Dieta lekkostrawna: wskazania i tabela produktów zalecanych
Dieta – (czyli posiłki indywidualnie dopasowane pod względem zapotrzebowania energetycznego oraz odpowiednich produktów spożywczych) stanowi w wielu schorzeniach pierwszy etap leczenia człowieka. W początkowej fazie zachorowania najczęściej stosuje się dietę lekkostrawną.
Kiedy stosuje się dietę lekkostrawną?
- po zabiegach operacyjnych
- w stanach zapalnych błony śluzowej i jelit
- w chorobach infekcyjnych i bakteryjnych przebiegających z gorączką
- w chorobach nerek i dróg moczowych
- u osób w wieku podeszłym
- w zaburzeniach układu pokarmowego
- w zaburzeniach układu oddechowego.
Dietę lekkostrawną stosuje się w celu dostarczenia organizmowi niezbędnych składników pokarmowych oraz ograniczenia produktów ciężkostrawnych. W diecie tej stosuje się metodę 5 razy U:
- U – urozmaicenie: ważne jest, aby spożywać pokarmy z różnych grup produktów spożywczych (mięso, warzywa i owoce, oleje, pieczywo, produkty mleczne, jaja, ziemniaki itd.)
- U – umiarkowanie: produkty spożywcze należy przyjmować w odpowiednich ilościach ograniczając przy tym znaczny przyrost masy ciała.
- U – uregulowanie: w ciągu dnia należy spożywać 4-5 mało objętościowych posiłków w odstępach 3-4 godzinnych, ostatni posiłek najlepiej spożyć na 2 godziny przed snem.
- U – umiejętność przyrządzania potraw dzięki odpowiedniej obróbce kulinarnej.
- U – uprawianie sportu: sport to zdrowie zwłaszcza dla osób prowadzących siedzący tryb życia, warto korzystać z każdej jego formy: spacer, wchodzenie po schodach, siłownia plenerowa itd.
W zależności od masy ciała oraz od rodzaju choroby w jakiej będzie stosowana dieta lekkostrawna, zaleca się jej różne modyfikacje. Na przykład w chorobach wątroby stosuje się dietę lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu, w chorobie wrzodowej żołądka dietę lekkostrawną z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego.
Istotnym elementem jadłospisu w diecie lekkostrawnej są zupy, które powinny być przygotowywane z wywarów warzywnych z dodatkiem chudego mięsa (wołowiny, cielęciny, drobiu). Najlepiej spożywać czyste zupy bez zasmażek i śmietany. Dodatkiem do zup mogą być drobne kasze (drobna jęczmienna, jaglana), makarony i ziemniaki. Można także spożywać zupy mleczne z dodatkiem kaszy (manny, jaglanej, kuskus), ryżu oraz płatków zbożowych. Niektóre zupy takie jak marchwiowa, dyniowa lub brokułowa podaje się w postaci kremów.
Technologia przyrządzania potraw w diecie lekkostrawnej.
W diecie lekkostrawnej szczególną uwagę przywiązuje się do obróbki termicznej oraz sposobu przyrządzania potraw. Chorym podaje się produkty świeże, dokładnie umyte i obrane, podaje się je od razu po przygotowaniu.
Podstawowym punktem diety łatwostrawnej jest podawanie potraw gotowanych, alternatywnie pieczonych w folii lub gotowanych na parze. Do tego celu bardzo często używa się specjalnych naczyń takich jak szybkowary. Proces gotowania odbywa się w nich pod zwiększonym ciśnieniem, co skraca czas obróbki termicznej oraz zmniejsza straty składników odżywczych a szczególnie witamin. Wszystkie te zabiegi mają służyć lepszemu trawieniu oraz wchłanianiu składników odżywczych przez organizm.
Jak zwiększyć zawartość witaminy C w potrawach:
- Gotować we wrzątku przy małym ogniu,
- Warzywa i owoce wrzucać do garnka bezpośrednio do wrzącej wody,
- Nie przedłużać czasu gotowania,
- Nie utrzymywać zbyt długo warzyw i owoców w gorącym naczyniu.
Tłuszcze
W diecie lekkostrawnej wyklucza się smażenie i pieczenie z dodatkiem tłuszczu. Tłuste potrawy są bowiem ciężkostrawne i długo zalegają w przewodzie pokarmowym. Dopuszcza się w diecie lekkostrawnej stosowanie tłuszczu na zimno w ograniczonych ilościach. Dobrym źródłem NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) a także witaminy E są takie produkty jak: olej rzepakowy bezerukowy i oliwa z oliwek. W ograniczonych ilościach dopuszcza się także stosowanie masła, które jest dobrze tolerowane przez chorych.
Cukry
Cukry i słodycze to produkty, które sprzyjają nadwadze i otyłości, to one przyczyniają się do wzrostu poziomu glukozy we krwi. Przyjmowane w dużych ilościach stanowią dla organizmu tzw. „puste kalorie”, które nie dostarczają mu żadnej istotnej wartości odżywczej. Na deser poleca się sałatki owocowe, galaretki, musy owocowe, kisiel owocowy. Należy unikać wyrobów cukierniczych, które oprócz cukru w swoim składzie mogą zawierać także niskiej jakości tłuszcze nasycone.
Produkty zbożowe
Produkty zbożowe są doskonałym źródłem energii, błonnika pokarmowego, witamin i składników mineralnych. Z uwagi na dolegliwości z układu pokarmowego w diecie lekkostrawnej zaleca się spożywanie pieczywa jasnego najlepiej pszennego lub mieszanego a ogranicza się pieczywo pełnoziarniste i razowe. Ze względu na lepszą strawność zaleca się spożywanie pieczywa czerstwego. Ilość błonnika pokarmowego w diecie nie powinna przekraczać 20 g dziennie (błonnik wzmaga bowiem perystaltykę jelit).
Mleko i produkty mleczne
Mleko jest dla organizmu bardzo dobrym źródłem pełnowartościowego i łatwo przyswajalnego białka a także wapnia. Jest ono bogate w witaminy z grupy B (szczególnie w witaminę B2). W zależności od płci i wieku dzienne zapotrzebowanie na wapń waha się w granicach 1200 – 1500 mg. Pokrycie takiego zapotrzebowania w diecie lekkostrawnej zapewnić może spożycie produktów mlecznych takich jak: jogurty, mleko, sery twarogowe. Zawartości tłuszczu w tych produktach powinna wynosić 2% i poniżej.
Warzywa i owoce
Warzywa i owoce mają dla organizmu bardzo duże znacznie zdrowotne. Są bowiem źródłem wielu witamin między innymi takich jak: beta karoten i witamina C, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego. Zawierają lincze substancje chroniące organizm przed działaniem wolnych rodników takie jak: bioflawonoidy, polifenole oraz likopen. W efekcie dzięki odpowiedniemu spożyciu warzyw i owoców chronimy nasz organizm przed infekcjami, obniżamy poziom cholesterolu w surowicy krwi oraz poprawiamy tolerancję glukozy. W diecie łatwostrawnej zaleca się spożywanie warzyw i owoców lekkostrawnych, młodych i dojrzałych, najlepiej w postaci gotowanej. Surowe produkty mogą bowiem podrażniać przewód pokarmowy.
Tabela produktów spożywczych zalecanych, umiarkowanie zalecanych oraz przeciwwskazanych w diecie lekkostrawnej:
| Grupa produktów | Zalecane | Zalecane w ograniczonych ilościach | Przeciwwskazane |
|---|---|---|---|
| Napoje | soki owocowe, mleko o zawartości 2% i poniżej, słaba herbata, herbata owocowa, herbata z mlekiem, wody niegazowane, napoje mleczno-owocowe, kefir, maślanka, jogurty niskotłuszczowe, serwatka | słaba kawa naturalna z mlekiem, pełnotłuste jogurty, słaba kawa naturalna z mlekiem | alkohol, mocna herbata, kakao, czekolada, kawa, wody gazowane, słodzone napoje gazowane typu pepsi, coca cola |
| Pieczywo | chleb pszenny, bułki pszenne, biszkopty | pieczywo mieszane, pieczywo cukiernicze, drożdżowe, chleb graham, pieczywo z dodatkiem słonecznika i soi | chleb razowy, żytni, z pełnego przemiału, pieczywo chrupkie, z otrębami |
| Dodatki do pieczywa | chudy twaróg, mięso gotowane, chude wędliny, polędwica drobiowa, serek homogenizowany | tłusty twaróg, margaryna, jaja, parówki cielęce, ryby wędzone, ser żółty z mniejszą ilością tłuszczu | tłuste wędliny, salceson, konserwy, ser typu camembert, feta, fromage, pasztetowa, kaszanka kiszka, smalec |
| Zupy | rosół jarski, jarzynowa, krupnik z kaszą jęczmienną drobną, podprawiane zawiesiną z mąki i mleka; łagodne sosy – cytrynowy, koperkowy, owocowe | chudy rosół z cielęciny, kalafiorowa, ogórkowa z ogórków kwaszonych, pieczarkowa, zaprawiane mąką i śmietaną, zaciągane żółtkiem | tłuste, zawiesiste, na wywarach kostnych, grzybowych, doprawiane zasmażką z tłuszczem, zaprawiane śmietaną, pikantne, z warzyw strączkowych, kapustnych; sosy: cebulowy, grzybowy |
| Dodatki do zup | bułka, kasza manna, grzanki, kasza jęczmienna, ryż, ziemniaki, makaron nitki, lane ciasto, kluski biszkoptowe | groszek ptysiowy, kluski francuskie | łazanki, gruby makarony, kluski kładzione, nasiona roślin strączkowych, jaja gotowane na twardo |
| Mięso, drób, ryby | chuda cielęcina, młoda wołowina, kurczak, królik, indyk, potrawy gotowane, budynie, potrawki, chude ryby: dorsz, młody karp, pstrąg strumieniowy, morszczuk, sola, sandacz, karmazyn, lin, okoń, flądra, szczupak, mintaj | wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina, potrawy duszone bez obsmażania na tłuszczu, pieczone w folii lub pergaminie , ryby morskie: makrela, śledź, sardynka, ryby słodkowodne: leszcz | wieprzowina, baranina, gęsina, kaczki, potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb, marynowane, wędzone, tłuste ryby: węgorz, tłusty karp, łosoś, sum |
| Potrawy półmięsne i bezmięsne | budynie z kasz, warzyw, makaronu, mięsa, risotto, pierogi, leniwe, kluski biszkoptowe | kluski ziemniaczane, makaron z mięsem, kluski francuskie, zapiekanki z kasz, warw i mięsa | wszystkie warzywa smażone na tłuszczu, np.: placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku |
| Tłuszcze | jako dodatki: olej sojowy, słonecznikowy (z NNKT), rzepakowy, oliwa z oliwek (z JNKT), masło | margaryny miękkie (utwardzane metodą estryfikacji), śmietana | smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde |
| Warzywa | młode, soczyste, marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, patisony, seler, pomidory bez skórki, potrawy gotowane, rozdrabniane lub przetarte, z „wody”, surowe soki | szpinak, rabarbar, kalafior, brokuły, fasolka szparagowa, groszek zielony, sałata zielona, bardzo drobno starte surówki, np.: z marchwi, selera | warzywa kapustne, cebula, czosnek, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa w postaci surówek grubo startych, sałatki z majonezem lub musztardą, warzywa marynowane, solone |
| Ziemniaki | gotowane, pieczone | smażone z tłuszczem, krążki, frytki | |
| Owoce | dojrzałe, soczyste: jagodowe, winogrona bez pestek (w postaci przecierów), cytrusowe, brzoskwinie, morele, banany, dzika róża, jabłka pieczone, gotowane | wiśnie, śliwki, śliwki suszone, namoczone, przetarte (przy zaparciach), kiwi, melon | gruszki, daktyle, czereśnie, kawon, owoce marynowane |
| Desery | kisiele, budynie, galaretki owocowe, mleczne, kompoty, musy, bezy, suflety, soki owocowe, przeciery owocowe | kremy, ciasta z małą ilością tłuszczu i jaj | tłuste ciasta, torty, desery z używkami, czekolada, batony, lody, chałwa, słodycze zawierające kakao, orzechy |
| Przyprawy | kwasek cytrynowy, sok z cytryny, cukier, pietruszka, zielony koper, majeranek, rzeżucha, melisa | ocet winny, sól, pieprz ziołowy, papryka słodka, estragon, bazylia tymianek, kminek, przyprawy typu „wegeta” | ostre: ocet, pieprz, papryka, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca |
