Co to takiego zespół metaboliczny?
Zespół metaboliczny wg WHO z 1998 r. (Światowej Organizacji Zdrowia) to występowanie jednocześnie u danej osoby: otyłości, nieprawidłowego metabolizmu glukozy, podwyższonego ciśnienia tętniczego, oporności na insulinę, zaburzeń lipidowych oraz mikroalbuminurii.
Inne kryterium wyznaczone przez NCEP III z 2001 r. opierało się na rozpoznaniu co najmniej 3 z 5 czynników ryzyka takich jak: stwierdzona cukrzyca typu 2, podwyższone stężenie glukozy ≥110 md/dl, otyłość brzuszna (obwód talii >102 cm u mężczyzn, >88 cm u kobiet), obniżone stężenie cholesterolu HDL (dla mężczyzn < 40 mg/dl i dla kobiet <50 mg/dl), ciśnienie tętnicze ≥130/85 mm Hg lub leczenie nadciśnienia tętniczego.
Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego wd definicji WHO 1998
| Kryterium | WHO 1998 |
| Insulinooporność | IGT, IFG, T2DM lub obniżona wrażliwość na insulinę Plus jakiekolwiek z dwóch pozostałych |
| Masa ciała | WHR: Mężczyźni >0,9 Kobiety > 0,85 i lub BMI > 39 mg/dl |
| Profil lipidowy osocza | TG ≥ 150 mg/dl i/lub cholesterol HDL: mężczyźni < 35 mg/dl kobiety < 39 mg/dl |
| Ciśnienie tętnicze krwi | ≥ 140/90 mmHg |
| Glikemia | IGT, IFG lub T2DM |
| Inne | Mikroalbuminuria |
Zespół metaboliczny w ostatnim czasie stał się bardzo rozpowszechnionym tematem. Wynika to zapewne ze zwiększenia liczby zachorowań a także występowaniem dodatkowych powikłań takich jak: cukrzyca typu 2, stanami pozakrzepowymi i prozapalnymi oraz chorobami sercowo-naczyniowymi takimi jak np. miażdżyca.
Według dostępnych badań stwierdzić można, że znaczne rozpowszechnienie zespołu metabolicznego obserwuje się w USA, Europie i w Polsce. Wśród ludności białej amerykańskiej częstość występowania zespołu metabolicznego wynosi 36% u mężczyzn oraz 33% u kobiet.
Za główna przyczynę występowania zespołu metabolicznego uznaje się narastającą epidemię otyłości, która sprzyja pojawianiu się składowych zespołu metabolicznego takich jak: oporność na insulinę, hiperglikemia, wzrost złego cholesterolu LDL kosztem obniżającego się HDL, wzrostu frakcji lipidowej w surowicy krwi oraz nadciśnienia tętniczego.
Za najbardziej niebezpieczną uznaje się otyłość brzuszną czyli gromadzenie się tłuszczu głównie w jamie brzusznej. Otyłość jest czynnikiem ryzyka nie tylko zespołu metabolicznego, ale także choroby wieńcowej serca. Zaburza ona regulację ciśnienia krwi a także prowadzi do powstawania cytokin prozapalnych.
Wskazówki dietetyczne:
Dobrze zbilansowana dieta może powodować spadek masy ciała, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi a także korzystnie wpływać na regulację glikemii. Zmniejsza również ryzyko występowania wielu chorób w tym układu sercowo – naczyniowego.
Dużą rolę w prewencji zespołu metabolicznego odgrywa dieta śródziemnomorska. Opiera się ona głównie na spożyci dużej ilości warzyw, owoców, zbóż, ryb, orzechów, oliwy z oliwek oraz olejów roślinnych. W diecie tej ogranicza się spożywania dużej ilości mięsa i produktów mlecznych. Efektów diety można doszukiwać się w niższej masie ciała, korzystniejszym profilu lipidowym oraz działaniu przeciwzapalnym i przeciwzakrzepowym. Dieta śródziemnomorska obfituje w duże ilości błonnika pokarmowego, który nadaje uczucie sytości i pomaga w kontroli spożywania pokarmu.
Zalecenia dietetyczne w prewencji powstawania zespołu metabolicznego
- Zwiększenie spożycia NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) z rodziny n-3. Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne zaleca spożywanie przynajmniej 2 razy w tygodniu ryb morskich obfitujących w te kwasy
- Regularna aktywność fizyczna (przynajmniej 30 minut dziennie u osób starszych oraz 60 minut dziennie u młodzieży i dorosłych). Codzienna aktywność prowadzi do zmniejszenia masy ciała, zmniejsza glikemię oraz podwyższa poziom dobrego cholesterolu HDL
- Spożywanie porcji warzyw do każdego posiłku (łącznie lub więcej porcji warzyw i owoców: np. 2 porcje owoców i 3 porcje warzyw na dobę)
- Spożywanie 6 porcji produktów zbożowych z grubego przemiału, unikanie natomiast spożycia produktów zbożowych oczyszczonych (pieczywo pszenne i wyroby cukiernicze)
- Spożycie ≥25 – 30 g błonnika pokarmowego dziennie
Zalecenia w zespole metabolicznym do otyłości:
- Skierowanie się na porady do specjalisty żywieniowego oraz redukcja energetyczności diety do 1000 – 1500 kcal
- Regularna aktywność fizyczna
Nieprawidłowy profil lipidowy (dyslipidemia) – wskazówki lecznicze:
- Spożywaj mniej nasyconych kwasów tłuszczowych oraz izomerów trans kwasów tłuszczowych (smażone produkty, uwodornione przemysłowo artykuły spożywcze np. margaryny kostkowe). Zwiększ natomiast ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 oraz n-9 zawartych np. w orzechach, nasionach roślin strączkowych.
- Zwiększ konsumpcję warzyw i owoców
- Aby obniżyć poziom triacylogliceroli należy odstawić produkty takie jak cukry, węglowodany rafinowane oraz i alkohol
- Zwiększ także ilość błonnika w diecie
